Bu yazımızla birlikte kaçak akım rölesi nedir, ne işe yarar, kaçak akım rölesi neden atar, çeşitleri nelerdir, çalışma prensibi nedir gibi aklınıza takılan ve merak ettiğiniz daha birçok konu hakkında cevap vermiş olacağız. 

Kaçak Akım Rölesi ile aklınıza takılan ve merak ettiğiniz konulara cevap vermeden önce kaçak akım rölesinin kullanımının önemini daha iyi bilmek adına bazı temel konular üzerinde bilgiler vereceğiz.

Ulusal Mevzuata göre iş kazası kavramsal olarak, 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. Maddesi ve 6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 3. Maddesi’nde yer almaktadır. İş kazası ile ilgili dünyada yapılan tüm tanımlamalar incelendiğinde ortak noktanın çalışanların beden ve ruh sağlığını özre uğratan ya da ölüme neden olan bir olay olduğu anlaşılmaktadır. 

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hazırlanan istatistikler incelendiği zaman ülkemizde meydana gelen iş kazalarının çoğunluğu elektrik ile temasın sebebiyet verdiği iş kazaları olduğu görülmektedir.  2011 senesine ait SGK istatistiklerine bakıldığında “elektrik akımından ileri gelen” 465 tane iş kazası meydana gelmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından hazırlanan bu istatistiklerde yalnızca ölüm ve iş görmezlik ile sonuçlanan iş kazaları yer almaktadır. Yaralanma ya da can kaybına sebep olmayan yalnızca maddi hasara sebep olan ya da herhangi bir zarara neden olmayan iş kazaları da göz önünde bulundurulduğu zaman istatistik sonucunun da çok daha fazla olduğu görülecektir.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan istatistiksel rapor incelendiğinde de bu durum gözlemlenecektir. Rapora göre, 2015-2019 beş senelik dönemin ortalamasına bakıldığında ilk üç sıradaki yangınların yaklaşık olarak %23,8 gibi oldukça yüksek bir oranının elektrik kaynaklı kazalardan meydana geldiği gözlemlenmektedir.

Elektrik uygulamalarındaki kazalara karşı oluşturulan emniyet, genellikle cihazların ve tesislerin kusursuz bir yapıya sahip olması ile yani temel izolasyon yöntemleriyle temin edilmektedir. Lakin temel izolasyondaki arızalar, hata durumlarına sebebiyet verebilmektedir. Bu gibi durumlarda çok yüksek değere sahip olan gövde akımlarına karşı ekstra koruyucu önlemler alınmalıdır. Koruyucu olan bu önlemler, DIN VDE 0100 yönetmelik örneğinde olduğu gibi çeşitli iç tesisat yönetmeliklerinde yer almaktadır. Bu koruyucu önlemlerde izolasyon hatasının sebebiyet verdiği çok yüksek değere sahip olan gövde akımlarına karşı koruma ön planda olurken, ayrıyeten indirekt temasa karşı koruma üzerinde de durulmakta ve doğrudan temasa karşı ilave koruma konusu kısmen de olsa üzerinde durulmaktadır.

• Gövde Kaçağı

• Kısa Devre

• Toprak Kaçağı

Bu üç tür izolasyon hatasının her biri tam ya da tam oluşmayan – başka bir ifadeyle dirençli – ark kaçağı olarak ortaya çıkabilmektedir. Gövde Kaçağı, ‘kaza riskli’ olarak tanımlanmaktadır ve bu sebepten ötürü ekstra koruma önlemlerinin uygulanması gerekmektedir. Toprak kaçağı ve kısa devre ‘yangın riskli’ olarak tanımlanmaktadır. İnsan hayatının, hayvanların, yaşam alanlarının ve eşyaların, toprak kaçaklarının ve kısa devrelerin sebebiyet verdiği yangılara karşı korunması için uygun önlemlerin alınması oldukça önemlidir. Hata akımına karşı kullanılan koruma cihazlarının direkt ve/veya indirekt temasa ek olarak yangını önlemek adına sağladıkları yüksek koruma değeri, hata akımı korumasının hem ulusal hem de uluslararası yönetmeliklerde yer edinmesini sağlamıştır ve yönetmeliklerde yer edindiklerinden beri hata akımı koruma cihazları, yüksek koruma seviyesine sahip oldukları için birçok ülkede, gün geçtikçe artan bir yoğunluk ile kullanılmaktadır.

Temasların tanımı ile ilgili detaylı bilgi vermeden önce kaçak akım ve hata akımı kavramlarının tanımını aşağıda bilgilerinize sunacağız.

İşletme cihaz ve kabloların gerilim altındaki kısımlarının yalıtımları içinden ya da üzerinden, normal şartlar altında toprağa akan akıma kaçak akım denir. 

Olağan dışı, akım taşıyan iletkenlerin toprağa doğrudan veya diğer metal aksama ya da bir canlıya teması sonucu ile oluşan, toprağa akan akıma hata akımı denir.

Tehlikeli gövde akımlarına karşı korumanın olması durumunda, indirekt temas ve direkt temas arasında farklılıklar bulunmaktadır.

İndirekt temas durumunda arızalı donatımdaki hata akımı, koruma hattı yolu ile toprağa aktarılmaktadır. Hatanın meydana geldiği zamanda arızalı olan donatım ile temas eden bir insan paralel olacak bir şekilde hata akımı devresine girmekte olup ve akımın büyük bir kısmı, direnç koşullarından kaynaklı koruma hattı üzerinden toprağa geçmektedir. 

Bir insan, işletmeye bağlı olarak gerilim taşıyan parçalara ya da topraklanma yapılmamış hata durumunda gerilim taşıyan iletken özellikli yabancı parçalara kasti olarak yapılmayan direkt temasta ise durum farklıdır. Bu durumda direkt temasta bulunan insan, koruma hattı görevini üstlenmektedir ve vücudundan geçen hata akımı ölümcül bir kazaya sebebiyet verebilir. Bu yüzden uygulanacak koruyucu önlemin, imkan dahilinde indirekt ve direkt temas koruması sağlayacak biçimde seçilmelidir. 

Kaçak Akım Rölesi ile ilgili diğer blog yazımız olan "Kaçak Akım Rölesi Ne İşe Yarar?" içeriğini inceleyerek daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.