Manyetik Röle Nedir ve Nasıl Çalışır?

Bu bölümde manyetik röle nedir ve nasıl çalışır gibi aklınıza takılan sorulara cevap vereceğiz.

Manyetik röle, demir bir çubuk etrafına sarılmış olan yalıtkan bir yüzey ile kaplıdır. İletken telden geçen akım manyetik alan oluşturur ve yakınında bulunan metalleri kendisine doğru çekmeye başlar. TV alıcıları, PLC Devreler, Tek ve 3 fazlı elektrik motorlarına enerji verme gibi daha birçok çalışma alanında manyetik röleler kullanılmaktadır.

Manyetik Röle,

• Bobin

• Nüve

• Palet

• Kontak

• Gövde

olmak üzere 5 parçadan meydana gelir.

Bobin, silindirik veya dikdörtgen prizma biçiminde üretilmiş olan bir demir nüve üstüne geçirilmiştir. Plastik bir kılıfa çok sayıda sarılmış iletken bir telden meydana gelir. Manyetik rölenin büyüklüğüne ve çekeceği akım değerine göre iletken çapı ve sipir sayısı değişecektir. Bobinin uçlarına gerilim uygulandığında bobin demir nüveyle beraber elektromıknatıs özelliğine sahip olur. Bu durum sayesinde karşısındaki palet çekilir ve kontakların birbirleriyle teması ya da ayrılma işlemleri sağlanmış olur.

Nüve, bakır tellerin sarıldığı ve makaranın geçirildiği genellikle tek parça olacak şekilde yumuşak bir demirden veya silisli saçlardan oluşan ve manyetik rölenin büyüklüğüne göre üretilen metal bir parçadır. Nüvenin yumuşak demir malzemesinden seçilmesinin nedeni kolay bir biçimde manyetik alan kazanabilmesi ve aynı zamanda nüvenin sahip olduğu bu manyetik alanı kolayca kaybedilebilir olmasıdır.

Palet, bobinin oluşturduğu manyetik alan ile birlikte hareket etme özelliği kazanan yumuşak demir bir parçadır. Manyetik rölenin içindeki bobine verilen akım sayesinde mıknatıslanarak makaranın ortasındaki nüveyi kendine doğru çeker. Bu işlem sonucu normalde kapalı olan kontak açılır aynı şekilde normalde açık olan kontak kapanır. Böylelikle kontak konumları değiştirilmiş olur.

Kontak mevcut durumuna göre üzerinden akan akım geçişini durdurur ya da üzerinden akan akım geçişine izin verir. Bobinden geçen akım kesildiği zaman makara mıknatıslanma özelliğini kaybettiği için palet serbest kalır ve bir yay sayesinde eski konumuna geri döner. Paletin kontaklara temas ettiği kısımda fiber adı verilen yalıtkan bir madde bulunur. Manyetik alan olmadığı durumlarda bir yay yardımı ile gergide tutulur.

Kontaklar, birbirleriyle temas ettikleri zaman akımın geçişine izin verirler. Kontaklar açılıp kapanabilme özelliklerine sahip olan iletken malzemelerden yapılmıştır. Manyetik bir rölede bu malzemelerden başka kontakların istek dışı temasını engellemek adına yalıtkan zemin maddesi de bulunmaktadır.

Manyetik rölelerde kontaklardan paletin çekilmesi ile birlikte iki kontak arasında ark oluşacaktır. Ark sonucu kontakların yüzeylerinde oksitlenmeler meydana gelir. Bu oluşan olumsuz durumu önlemek adına kontaklar çok iyi ve paslanmayan iletkenlerden üretilir. Ayrıyeten belirli zamanlarda ince bir zımpara yardımı ile kontak yüzeyleri temizlenmelidir.

Gövde, manyetik röleyi oluşturan parçaların üzerine monte edildiği yalıtkan bir parçadır.

Şimdi Manyetik röle nasıl çalışır? Sorusuna cevap vereceğiz. Manyetik rölenin palet uçlarına bağlı olan kontaklar duruma göre açılır ya da kapanırlar. Normalde açık olan kontak kapanarak bağlı olduğu devreye enerji aktarmak amacıyla anahtar görevi yaparlar.

Bobin ve demir nüve elektromıknatıs gibi çalışır. Bobin uçlarına gerilim uygulandığı zaman manyetik bir alan oluşur. Bu durum demir nüveyi mıknatıs hale getirir ve paleti kendisine doğru çekmeye başlar. Bu işlemle birlikte paletin kontaklarının konumu değişir.

Palet uçlarında bağlı olarak bulunan kontaklar, açılma ya da kapanma işlemini yapar. Normalde açık halde olan kontaklar kapanır, normalde kapalı halde olan kontaklar ise açılır. Enerji aktarımını yapmak için bağlı olduğu devrede anahtar görevini üstlenir. Bu kontakların uçlarına bir yük bağlandığı zaman duracaklar ya da çalışacaklardır.

Manyetik röleler kontak sayılarına ve çeşidini göre gruplandırılabilirler. Tek kontaklı ve tek konuma sahip olan manyetik rölelerin üzerinde bir tane anahtar bulunur ve bu anahtara ters olacak biçimde çalışan başka bir anahtar yoktur. Bu tip manyetik rölelerde sadece bir yük açılıp kapanabilir. Tek kontaklı ve çift konuma sahip olan manyetik rölelerde ise üzerinde bulundurduğu anahtarın yer değiştirmesiyle birlikte bir yükü çalıştırırken, ötekini durdurur. Benzer olacak şekilde manyetik röledeki paralel çalışan kontak sayısı artırılıp çok kontağa sahip manyetik röleler oluşturulabilir.

Manyetik Röleler;

• Kontaklarının dayanabildiği gerilim ve akım değerlerine,

• Kontaklarının sayısı ve çeşidine,

• Çalışması için gerekli olan voltaj değerine,

• Kullanım amaçlarına,

Göre çeşitlerine ayrılır.

Daha önce hazırlamış olduğumuz "Röle Çeşitleri Nelerdir?" yazısını okuyarak röleler hakkında daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.